19
ස්ත්‍රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය පිළිබඳ කතිකාවත වර්තමාන සමාජයෙහි සුලබව අසන්නට දකින්නට ලැබෙන්නා වූ කාරණාවකි. ඒ තුළ සෑම කටයුත්තකදීම පුරුෂයාට සම තත්ත්වයෙහිලා ස්ත්‍රිය සැලකීමට උනන්දු කරවනු ලැබේ. නමුත් එකී ස්ත්‍රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය ශ්‍රී ලාංකේය දේශපාලන සන්ධර්භය තුළ දක්නට නොමැත. වර්ෂ 1977 සිට මේ දක්වා ශ්‍රී ලාංකේය පාර්ලිමේන්තුවෙහි කාන්තා නියෝජනය 6.5% ඉක්මවා නොමැති බව පර්යේෂණවලින් සනාථ වී ඇත. එය ලොව පළමු අගමැතිවරිය බිහි කිරීමේ ගෞරවය හිමිවන රටක තිබීම කනගාටුවට කරුණකි. එවැනි පසුබිමක් තුළ අප දේශපාලන ඉතිහාසයෙහි ස්වල්ප වූ කාන්තා නියෝජනය පිළිබඳව දැනුවත් වීම ඉතාමත් වැදගත්ය. ශ්‍රී ලාංකේය ජනාධිපතිවරණ ඉතිහාසයෙහි එදා මෙදා තුර බිහිවූ කාන්තා පෞරුෂයන් පිළිබඳව මෙම ලිපියෙන් දැක් වේ.
සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක
සිරිමාවෝ රත්වත්තේ, වර්ෂ 1916 අප්‍රේල් මස 17 වන දින මහනුවර බාන්ස් රත්වත්තේ දිසාවට සහ මහවෙලතැන්න වලව්වේ රොසලින් මහවෙලතැන්න කුමාරිහාමිට දාව වැඩිමහල් දියණිය ලෙස උපත ලැබුවාය. බළන්ගොඩ පහළ බාලාංශයෙන් මූලික අධ්‍යාපන ලැබ රත්නපුරයේ ෆර්ගියුසන් උසස් පාසලට ඇතුළත් වී ඉන් අනතුරුව කොළඹ ශාන්ත බි‍්‍රජට් කන්‍යාරාමයෙන් අධ්‍යාපනය ලැබූ ඇය වර්ෂ 1940දී සොලමන් ඩයස් බණ්ඩාරනායක සමඟ යුග දිවියට එළඹියාය. දේශපාලන ජීවිතයට අත්පොත් තැබීමට පෙර සිටම ලංකා මහිලා සංගමයත් සමඟ එක්ව සමාජ සේවා කටයුතු සිදු කළ තැනැත්තියක් ලෙස සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනිය හැඳින්වීම නිවැරදිය. දේශපාලනික වශයෙන් කාර්යබහුල ජීවිතයක් ගත කළ ඇගේ සැමියා අග්‍රාමාත්‍ය ධුරයෙහි දිවුරුම් දීමට මත්තෙන් වෙඩි පහරකින් මියයන ලදි. ඔහුගේ අභාවයත් සමඟ අර්බුදයට යමින් තිබූ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයෙහි නායකත්වය සියතට ගත් ඇය දේශපාලන පක්ෂයක ප්‍රථම නායිකාව වශයෙන් ඉතිහාසගත විය.
1960 මැතිවරණයෙන් ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය ලත් ජයග්‍රහණයත් සමඟ 1960 ජූලි මස 21 වන දින ලොව ප්‍රථම අගමැතිනිය වීමේ භාග්‍ය හිමි කර ගැනීමට ඇය සමත් විය. එසේ පළමු ධුර කාලය තුළ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයීය සම්මේලනයට සහභාගි වීමට වරම් ලත් ඇය පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයීය සමුළුවකට සහභාගි වූ ප්‍රථම රාජ්‍ය නායිකාව වීමේ අවස්ථාව ද හිමි කර ගත්තාය.
පසුව ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය, ලංකා සම සමාජ පක්ෂය සහ කොමියුනිට්ස් පක්ෂය හා එක්සත් පෙරමුණෙහි නායකත්වය ද සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනිය විසින් හෙබවීය. 1970 මැයි 21 වන දින පැවැති මහ මැතිවරණයෙන් වැඩි ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ලබාගනිමින් විශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් අත්කර ගැනීමට මැතිනියට හැකි විය.
සිය දෙවන ධුර කාලය තුළ බණ්ඩාරනායක අනුස්මරණ අන්තර්ජාතික සම්මන්ත්‍රණ ශාලාව ඉදිකිරීම ඇරඹීම, ආර්ථික ස්වාධීනත්වය සහ ආර්ථික වර්ධනය අරමුණු කරගත් පස් අවුරුදු සැලැස්මක් ඉදිරිපත් කිරීම, රාජ්‍ය චිත්‍රපට සංස්ථාව ස්ථාපිත කිරීම ඇතුළු බොහෝ කාර්යයන් ඇය විසින් ඉටු කරන ලදි. 1977දී ලද පරාජයත් සමඟ ප්‍රජා අයිතිය පවා අහිමි වූ ඇය 1994 වර්ෂයේදී සිය දියණිය වන චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ ජයග්‍රහණයත් සමඟ නැවත අග්‍රාමාත්‍ය ධුරයට පත් විය. 2000 වර්ෂයේදී සිය ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වන සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනිය 2000 ඔක්තෝබර් මස 10 වැනි දින මෙලොවින් සමුගත්තාය.
චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග
1945 ජූනි මස 29 වැනි දින උපත ලද චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මැතිනිය සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ සහ සොලමන් ඩයස් බණ්ඩාරනායක මහතාගේ දියණියක වූවාය. කුඩා කල සිටම දේශපාලනික පරිසරයක හැදී වැඩුණු ඇය පරම්පරාවෙන් ලත් දේශපාලනික පන්නරයෙන් දේශපාලන ගමනට ආභාෂය ලැබීය.
සිය මවගේ ඉල්ලීම පරිදි, 1970හි බලයට පත්වූ සමගි පෙරමුණ රජයෙහි කෘෂිකර්ම සංවර්ධන ඉඩම් අමාත්‍ය හෙක්ටර් කොබ්බෑකඩුව මහතා විසින් පත් කරන ලද ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ කොමිසමේ අධ්‍යක්ෂවරිය ලෙස සේවය කළාය. එය ඇගේ දේශපාලන ජීවිතයෙහි මූලික පියවර ලෙස හැඳින්වීම නිවැරදිය. පසුව 1970 ලෝක ආහාර සංවිධානයෙහි උපදේශකවරියක් ලෙස සේවය කිරීමටද ඇයට වරම් හිමි විය. ජනප්‍රිය නළු විජය කුමාරතුංගයන් සමඟ විවාහ දිවියට එළඹි ඇය, ජනහිතකාමී දේශපාලනයක් උදෙසා සිය සැමියා සමඟ එක්වී බොහෝ සේවාවන් සිදු කළ තැනැත්තියකි. වර්ෂ 1988දී සිදුවූ සිය සැමියාගේ ඝාතනයත් සමඟ දැඩි ලෙස කම්පාවට පත්වූ ඇයගේ දේශපාලන දිවිය සමාප්ත කරනට එම සිදුවීමට නොහැකි විය.
අනතුරුව 1994 වර්ෂයෙහි පැවති මැතිවරණයෙන් බස්නාහිර පළාත් සභාවේ ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කය නියෝජනය කරමින් බස්නාහිර පළාත් සභාවේ ප්‍රධාන අමාත්‍යවරිය වීමේ වරම හිමි කර ගත්තාය. එහිදී බස්නාහිර පළාතෙහි සමාජ, ආර්ථික, දේශපාලනික, නෛතික ආදී සෑම පැතිකඩක්ම සංවර්ධනය කිරීමට ඇගේ ධුර කාලය වැය කෙරිණි.
ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂ නායිකාව ලෙස 1994 මහ මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ ඇය ඉන් ජයග්‍රහණය කරමින් ශ්‍රී ලංකාවේ දෙවෙනි අගමැතිවරිය බවට පත්විය. එම වසරෙහිම නොවැම්බර් මස 12 වැනි දින පැවති ජනාධිපතිවරණයෙන්ද ජය ලැබූ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මැතිනිය ප්‍රථමවරට විධායක ජනාධිපති ධුරයෙහි දිවුරුම් දුන්නාය.
එවකට රට තුළ උද්ගතව තිබූ ප්‍රබල ගැටලුවක් වන ජනවාර්ගික ගැටලුවට විවිධාකාරයෙන් විසඳුම් සෙවීමට උත්සාහ ගත් ඇය අවසානයෙහි කොටි ත්‍රස්තවාදීන්ගේ මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ප්‍රහාරයකට ලක්ව අනූනවයෙන් ජීවිතය ගලවා ගැනීමට සමත් විය. ප්‍රහාරයට ලක් වන විටද ඇය 1999 ජනාධිපතිවරණයට අපේක්ෂිකාවක් ලෙස තරග වදිමින් සිටි අතර, ජනාධිපතිවරණයෙහි ජයග්‍රහණය ද තමා වෙතට හරවා ගැනීමට ඇය සමත් විය.
2001 එක්සත් ජනතා නිදහස් සන්ධානය ලත් පරාජයත් සමඟ ඇය ජනාධිපති ධුරයෙහි සිටින අතරතුරම පාර්ලිමේන්තුවෙහි බලය ලබා ගැනීමට විපක්ෂයට හැකි විය. 2004 අප්‍රේල් මස පැවැති මැතිවරණයේදී ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ ද උදව් උපකාර සහිතව මහින්ද රාජපක්ෂ අගමැතිතුමා යටතෙහි තම ආණ්ඩුවක් පිහිටුවා ගැනීමට කුමාරතුංග මැතිනියට හැකියාව ලැබිණි. 2005 වර්ෂයේදී මහින්ද රාජපක්ෂ ජනාධිපති ධුරයට පත්වීමත් සමඟ කුමාරතුංගවරුන්ගේ පාලනය එලෙස අවසන් විය.
නමුත් දිගින් දිගටම රටෙහි දේශපාලනික සිදුවීම් ආශ්‍රිතව පුවත් මවන්නට සමත් ප්‍රබල දේශපාලනික කාන්තා ප්‍රතිරූපයක් වශයෙන් අදටත් චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග මැතිනිය හැඳින්විය හැකිය.
ශ්‍රීමා දිසානායක
1943 ජනවාරි මස පළවෙනි දින එල්. පියසේන මහත්මා සහ එම මැතිනියට දාව උපත ලැබූ වජිරා ශ්‍රීමතී ලේනව දිසානායක ප්‍රාථමික සහ ද්විතීයික අධ්‍යාපන‍යෙන් පසු පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙහි කලා යෝග්‍යතා පරීක්ෂණය සමත් වූ අතර, නීති විද්‍යාලයෙහි පළමු වසර දෙවන වසර සහ තෙවන වසර ප්‍රථම පන්තියේ ගෞරව සාමාර්ථයක් සමඟ සමත් විය. නීති විද්‍යාලයෙහි ඉගෙනුම ලබමින් සිටින අතරතුර ගාමිණී දිසානායකයන්ගේ මුණගැසීම ඇගේ ජීවිතයෙහි වැදගත් සිදුවීමක් විය. නීති විද්‍යාලයෙන් ඉවත් වී ගාමිණී දිසානායකයන් සමඟ විවාහ වූ ඇය 1960 අගෝස්තු මස නීතිඥවරයකු ලෙස නිල නොලත් නීතිඥ මණ්ඩලයෙහි සේවයට බැඳුණි. පසුව 1968 දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවේ සහකාර ඇස්තමේන්තු නිලධාරිනියක ලෙස සේවයට බැඳුණාය.
ගාමිණී දිසානායකයන්ගේ පියා වන ඇන්ඩෲ දිසානායකයන්ගේ ආසනය සහ ගම් ප්‍රදේශය වූ නුවරඑළිය මස්කෙළිය ආසනයෙන් සිය සැමියා මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වන්නට තීරණය කළ පසු සිය රැකියාවෙන් වැටුප් රහිත ඉල්ලීමක් ශ්‍රීමා දිසානායකයන් විසින් ඉල්ලුම් කළද එය ප්‍රතික්ෂේප විය. පසුව රැකියාවට සමුදුන් ඇය සිය හත්මස් බිලිඳා මව ෙවත භාර දී සැමියාගේ ජයග්‍රහණය වෙනුවෙන් වැඩ කටයුතු කිරීමට නුවරඑළිය බලා පිටත් විය.
එහිදී ගාමිණී දිසානායකයන්ගේ ජයග්‍රහණය උදෙසා නුවරඑළිය කාන්තා සංවිධාන එක්කාසු කරගත් ඇය, ඔහුගේ පසුපස සෙවණැල්ලක් මෙන් රැඳෙමින් කටයුතු කළාය. එවර මැතිවරණයෙන් ගාමිණී දිසානායකයන් ජයග්‍රහණය කළ ආසනය ඡන්ද පෙත්සමක් හේතුවෙන් අහිමි විය. මේ නිසා කෙටි කලකින් පැවැත්වීමට තීරණය කළ අතුරු මැතිවරණය වෙනුවෙන් දිවා රෑ වෙහෙසීමට ඔවුන්ට සිදුවිය. එහිදීද සැමියා පසුපස රැඳෙමින් ඔහුට ශක්තියක් වීමට ඇය සැදී පැහැදී සිටියාය.
1994 ජනාධිපතිවරණ අපේක්ෂකයෙකු ලෙස ඉදිරිපත් ව සිටි ගාමිණී දිසානායකයන්ගේ ඝාතනයත් සමඟ ඉන් පුරප්පාඩු වූ තනතුරට තරග කිරීමට සිදුවූයේ ශ්‍රීමතී දිසානායක මැතිනියට ය. ඇය ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වීම වළකාලීම සඳහා නෛතික ක්‍රියාමාර්ග පවා ගැනීමට යම් යම් පුද්ගලයින් කටයුතු කර තිබිණි. එවකට කොටි මර්දනය කොට ඒකීය සමෘද්ධිමත් දේශයක් උදා කිරීමේ ඒකායන පරමාර්ථයක් ඇය සතුව තිබිණි. නමුත් එම මැතිවරණයෙන් එක්සත් ජාතික පක්ෂයට ජයග්‍රහණය කිරීමට හැකි වූයේ එක් ආසනයක් පමණි. ඒ බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයට අයත් මහියංගණය ආසනයයි.
අජන්තා පෙරේරා
වර්ෂ 1963 මැයි මස 5 වන දින හෝමාගමදී උපත ලද ආචාර්ය අජන්තා පෙරේරා මහත්මිය පවුලෙහි වැඩිමල් දියණිය වූවාය. නවය ශ්‍රේණිය දක්වා විශාඛා විද්‍යාලයෙන් අධ්‍යාපනය ලැබූ ඇයට තානාපතිවරයකු වූ පියාගේ ස්ථාන මාරුවත් සමඟ ඉන්දියාවට යාමට සිදුවිය. පසුව චෙන්නායිහි ගුඩ්ෂෙපර්ඩ් විද්‍යාලයෙන් අධ්‍යාපනය හැදෑරූ ඇය උසස් අධ්‍යාපන කටයුතු එංගලන්තයෙහි විශ්වවිද්‍යාලයකින් සිදු කරන ලදි. එහිදී ජීව රසායනික විද්‍යාව සහ කායික විද්‍යාව පිළිබඳ උපාධිධාරිනියක ලෙස ලංකාවට පැමිණි අජන්තා පෙරේරා මහත්මිය කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙහි සහාය කථිකාචාර්යවරියක් ලෙස සහ කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ජීව විද්‍යා අධ්‍යයන අංශයෙහි සහාය කතිකාචාර්යවරියක් ලෙස කටයුතු කරන ලදි. විවාහයෙන් පසු ශිෂ්‍යත්වයක් ලබාගෙන ජර්මනිය බලා පිටත් වූ ඇය පරිසරය පිළිබඳ පශ්චාත් උපාධිය සහ ආචාර්ය උපාධිය සම්පූර්ණ කරනු ලැබුවාය. 1992දී පෙරළා සිය මවුරටට පැමිණි ඇය, ශ්‍රී ලංකාවෙහි කසළ ගැටලුව පිළිබඳව කතිකාවතක් සමාජය තුළ නිර්මාණය කරන්නට සමත් විය. එහිදී Recycle යන ඉංග්‍රීසි යෙදුමෙහි සිංහල යෙදුම වන ප්‍රතිචක්‍රීකරණය යන වචනය සොයාගැනීමේ ගෞරවය හිමිකර ගැනීමට ඇය සමත් විය. මේ අතරතුර කාලයේදී ඇය කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරියක ලෙස වැඩ කටයුතු කළ අතර, ඇගේ සමාජයීය කටයුතු හේතුවෙන් විවිධ වූ වාරණය කිරීම්වලට ලක් වීමටද ඇයට සිදුවිය. කැළි කසළ ගැටලුව පිළිබඳව ක්‍රියාකාරී සාමාජිකාවක් වූ ඇය නිරන්තරයෙන්ම නගර සභා ප්‍රාදේශීය සභා සමඟ එක්වී කටයුතු කළ තැනැත්තියකි. මෙලෙස දේශපාලනික ධූරාවලියෙහි විවිධ මට්ටම්වල ආයතන සමඟ ගැටුණද පක්ෂ දේශපාලනය කෙරෙහි උනන්දුවක් නොදැක්වූ ඇය දිගින් දිගටම පාරිසරික ක්‍රියාකාරිනියක් ලෙස කටයුතු කළාය. කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වූ ඇය ධීවර අමාත්‍යාංශයෙහි ධීවර නිවාස සකසන ව්‍යාපෘතියෙහි ව්‍යාපෘති අධ්‍යක්ෂ ලෙස තේරී පත්විය. සිය ධුර කාලය තුළ ධීවර නිවාස 23 000ක් පමණ සැකසීමට ඇය කටයුතු කළාය. චම්පික රණවක මහතා පාරිසරික අමාත්‍ය ධුරය දරන කාලයේ දී ඔහුගේ ඉල්ලීමක් මත පාරිසරික අමාත්‍යතුමන්ගේ උපදේශිකාව ලෙස කටයුතු කිරීමටද ඇයට වරම් හිමි විය. මෙලෙස වක්‍රාකාරයෙන් දේශපාලනයත් සමඟ ගැටුණු ඇය, නැවත වසර පහක පමණ කාලයක් විදෙස් විශ්වවිද්‍යාලයක මහාචාර්යවරියක් ලෙස කටයුතු කළාය. 2018 වර්ෂයේදී නිවාඩුවක් ගත කිරීමට ලංකාවට පැමිණි ඇයගේ අවධානය යොමු වූයේ එකල පාර්ලිමේන්තුව තුළ උද්ගතව තිබූ අර්බුදකාරී තත්ත්වයන් පිළිබඳවය. ඒ වන විටත් රටට, ජනතාවට සේවය කිරීමේ තදබල ආශාවක් ඇගේ සිත තුළ මෝදු වෙමින් පැවතුණි. එවැනි කාලවකවානුවකදී ඇගේ දියණිය විසින් සිදු කළ ඉල්ලීමෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අජන්තා පෙරේරා මහත්මිය 2019 ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් විය. මේ ආකාරයට ශ්‍රී ලාංකේය සමාජවාදී පක්ෂයෙන් සිය දේශපාලන ජීවිතයට අත්පොත් තැබූ ඇය වසර විස්සකට පසු ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරණයකට ඉදිරිපත් වූ එකම කාන්තා නියෝජනය ලෙස ඉතිහාසගත විය.
නමුත් දිගින් දිගටම ක්‍රියාකාරී දේශපාලනයේ යෙදුණු ඇය වරක් පර්ල් එක්ස්ප්‍රස් නෞකාව ආශ්‍රිතව සිදුවන පාරිසරික විනාශය පිළිබඳව සිය හඬ අවදි කළාය. ඒ පිළිබඳව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙහි නඩුවක් ගොනු කර ඇය ප්‍රබල දේශපාලනඥයින් සමඟ පවා කරට කර ගැටෙමින් ක්‍රියා කරන ලදි. ඒ සමඟම කරළියට පැමිණි ÒඅරගලයÓ හමුවේ එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන් ඉවත් වුණු ඇය ස්වාධීන දේශපාලන ජීවිතයකට අවතීර්ණ විය.
වර්ෂ 1982 සිට මේ දක්වා ලාංකේය ජනාධිපතිවරණ ඉතිහාසයේ බිහි වූ කාන්තා අපේක්ෂකයින්ගේ ශක්තිමත් පෞරුෂය වර්තමාන, අනාගත දේශපාලනඥවරියන්ටද මහඟු ආදර්ශයක් සපයයි. එවැනි ශක්තිමත් දේශපාලනික කාන්තා පෞරුෂයන් අනාගතයේදීත් ලාංකේය දේශපාලනය තුළ බිහි විය යුතුමය.
එච්.කේ.එස්. නවෝදා හඳරාගම
